1991-ci il avqustunun bir günü ABŞ-da yaşayan Olqanın 3 yaşlı oğlu mənzildə televiziya kanallarını çevirirdi. O, cizgi filmi axtarırdı, amma birdən anası onu saxlayıb nəyəsə diqqət yetirdi: Qırmızı meydanda tankların təsvirləri idi.
Üç ay əvvəl Olqa Moskvanı tərk etmişdi. O, burda həyatını xərcləmişdi. Yarı tatar, yarı yəhudi olan Olqa dini təqib səbəbiylə Birləşmiş Ştatlara giriş əldə etmişdi:
- Niyyətimiz Rusiyanı tərk etmək idi və biz üç il immiqrasiya imkanı qazanmaq üçün çalışdıq, Sovetlər Birliyində yaşamaq istəmirdik. Eyni zamanda biz hələ də Rusiyaya inanırdıq və hələ də dostlarımıza çox bağlı idik. Amma hələ də cəmiyyətdə yerimizi tapmağa cəhd göstərirdik, amma alınmadı. Allah çox şükür ki, mən, ailəm artıq burda təhlükəsizik.
Olqa 1970-ci illərdən bəri keçmiş SSRİ-dən ABŞ mühacir etmiş təxminən yarım milyon adamdan biridir.
SSRİ-nin son illərində bir çox yəhudi, erməni, Volqa almanları və digərləri İsrail, Almaniya, Kanada və başqa yerlərə köçüblər.
1991-ci ildə onların arxada buraxdığı insanlar isə imperiyanın qorxusunu, ümidsizliyini yaşadılar.
SOVET VƏTƏNDAŞLARI SORUŞURDULAR Kİ, SSRİ-DƏ NƏ BAŞ VERİR?
Nyu-yorkda həkim işləyən Olqa üçün həmin günlər çətin keçib. Sovetlər Birliyindən bir yaxını ilə danışmaq üçün telefondan asılı qalıb. Olqa xatırlayır ki, telefonla danışanda qəribə söhbət alınıb. Dostları və ailəsi ondan - ABŞ-ın yeni sakinindən Moskvada baş verənlərin izahını soruşublar.
- Onlar məndən soruşurdular ki, sizin mətbuatınız burda nə baş verdiyi haqqında nə yazır? Çünki adamlar özləri də anlamırdılar ki, orda nə baş verir. Onlar bilirdilər ki, Moskvada tanklar var, barrikadalar qurulub, Ağ evin qarşısına adamlar yığışıb, amma heç kim bilmirdi ki, nə baş verir. Rəsmi televiziya kanallarında ya kommunizmin təbliğatı aparılırdı, ya da klassik musiqi verilirdi. Fikirləşdim ki, biz ABŞ-da yaşayanlar Rusiyadakı proseslərlə bağlı daha çox məlumatlıyıq, nəinki onlar.
«AD GÜNÜMƏ QORBAÇOVUN OXŞARINI GƏTİRMİŞDİLƏR»
Tbilisidə doğulmuş və Los-Ancelsə mühacir etmiş həkim Eda Qorbis isə xatırlayır ki, həmin vaxt onun ad günü idi və yaşadığı ev yerli media tərəfindən əhatəyə alınmışdı. Yerli media ondan vətənində baş verənlərə münasibət öyrənmək istəyirdi.
- Ad günümüydü. Məclis düzəltmişdik. Güman edirəm ki, media Qorbaçovun oxşarını gətirmişdi. Düzü, heç bilmirəm, bu oxşarı mediamı tapmışdı, yoxsa dostlarımdan birimi. Necə olmuşdu, ora gəlmişdi, yadımda deyil. Amma Qorbaçova çox oxşayırdı, özü də Sovet bayrağı qaldırmışdı. Biz onunla şəkil çəkdirdik.
«ROSTROPOVİCH TANKIN ÜSTÜNƏ QALXDI VƏ ÇALDI»
Sovetlər Birliyini tərk edənlərin heç də hamısı vizanı asanlıqla əldə etmirdi. SSRİ-dən getmək istəyənlərin çox azına qismət olmuşdu bu.
Belələrinin arasında qazaxlı violenist Alfia Nakipbekova da var. O, 1981-ci ildə Londona mədəniyyət tədbirində iştirak etmək üçün gəlib və burda siyası sığınacaq üçün müraciət edib.
O xatırlayır ki, onda Sovetlər Birliyinin 10 il sonra dağıla biləcəyi belə ağla gəlməzdi.
SSRİ-də demokratik dəyərlər üçün mübarizə aparması tanınmış violenist Mstislav Rostropovichin də yolunu ABŞ-a açmışdı. Bəzi məlumatlarda deyilir ki, o, tankın üstünə qalxıb və öz violençelində bədahətən optimist bir musiqi çalıb.
Ustad Rastropoviçin tələbəsi olduğunu söyləyən Nakirbekovanın hekayəsini dinləyək:
- Ən çox xatırladığım keçmiş müəllimim professor Rostropovichdir. O ordaydı, tankın üstünə qalxdı və ifa etdi. Hisslərim qarışıq idi: Əgər sən ulduzsansa və yaxşı bir hadisəni dəstəkləyirsinizsə, çox adam xoşbəxtdir və o an sevinir. Amma sən reallığı bilirsən, proseslər qəfildən dəyişmir və indi də bildiyimiz kimi hələ də hələ də keçmiş SSRİ-də siyasi, hətta iqtisadi mənada bu, çox çətindir və şübhəlidir.
Nakipbekova deyir ki, Qazaxıstan da 1991-ci ildə öz müstəqilliyini elan edib, o vaxt isə o, Qazaxıstanı yox, vətənin bir hissəsi olduğu Sovetlər Birliyini tərk edib. Amma o, geri qayıtmaq istəmir. Sovetlər Birliyini tərk edən çoxları kimi...
Sayta hazırladı: Kəbiran Dilavərli
Sayta hazırladı: Kəbiran Dilavərli
