-
Sənin dövlətin məni, mənim dövlətim isə səni doğma kəndindən, uşaqlığından, bağlandığın, doğmalaşdığın yerlərdən uzaq saldı, Kamo.
Biz iki düşmən dövlətin heç nədə günahı olmayan, ancaq öz doğma yerlərini bir daha görmək istəyən insanlarıyıq...
Günel Mövlud
KAMO YEPREMYANA MƏKTUB
Mən sənin nələr hiss elədiyini çox yaxşı başa düşürəm, Kamo. Doğulduğun, böyüdüyün, hər daşını, hər kolunu, hər cığırını tanıdığın bir yerdən məcbur ayrılmağın nə olduğunu çox gözəl bilirəm.
Sənin hisslərini, hansı xatirələrin sənə əzab verdiyini, yuxuna nələr girdiyini çox gözəl bilirəm.
Çünki eyni xatirələr, eyni yuxular mənə də əzab verir, Kamo…
Doğulub-böyüdüyüm kənddə zəhmətkeş qarabağlılar yay günlərinin günortalarını yatırdılar.
Günün qızmar vaxtlarında yatır, dincəlir, güc yığır, günəşin qızmarı, adamı qarsan şüaları öləzidikdən sonra oyanıb, işlərini yarımçıq qoyduqları yerdən davam edirdilər.
Amma bütün kəndin yatdığı o qaynar, adamı qarsan günortalarda oyaq bir uşaq olurdu, Kamo. O uşaq mən idim.
O kəndin bütün cığırlarını, təpələrini, kollarını, ağaclarını, ilanlı, əqrəbli cəngəlliklərini tanıyırdım, Kamo. Yalın ayaqlarımı isti torpaq yandıra-yandıra, günortaların qızmar günəşi başıma döyə-döyə, toz, tər içində o saatlarda kimsəsiz bağları, boş cığırları, kimsəsiz arx kənarlarını dolaşırdım. (Ardı aşağıda)
Ağzımın qıraqlarında yemlik, qazayağı yaşılı, dırnaqlarımın arasında dırmaşdığım ağacların qabıqları, dabanlarımda toz-torpaq dolaşırdım bütün həndəvəri. Günortanın ən qızmarında bütün ilanlar yuvalarından çıxırdı. Mən addımladıqca, qabığından çıxan, özünü günə verən, cütləşən, qıvrıla-qıvrıla harasa şütüyən onlarla ilan görürdüm, Kamo.
O ilanlardan neçəsi ayağıma dolanmışdı, neçəsi üzümə fısıldamışdı, neçəsinin quyruğunu tapdayıb, qaçmışdım, yadımda deyil. Mən kəndimizin ilanlarını indi tez-tez yuxuda görürəm, Kamo.
Əynimdə köhnələn köynəklərimin cırıqları böyürtkən kollarında ilişib, qalırdı. Saçlarım dırmaşdığım acağların sıx budaqlarına ilişib, yolunurdu, çəngə-çəngə budaqlarda qalırdı.
Ağaclardan yıxılmaqda o qədər peşəkarlaşmışdım ki, hansı ağacdan yıxılanda hansı zədələri ala biləcəyimi, ağrının növünü dəqiq ayırd edə bilirdim. Məsələn, əncir ağacından yıxılanda küt ağrı olmurdu, amma ağaca sürtünən bədən dözülməz dərəcədə qaşınır, yanırdı.
Alça ağacından yıxılanda, xırda-xırda oxcuqlar girirdi adamın dərisinə. Dərim deşik-deşik olurdu. Qoz ağacından yıxılanda isə, adam çox bərk dəyirdi yerə, Kamo. Daxili orqanların, beynin necə silkələndiyini elə aydın hiss edirdin ki!
Sən heç heyva ağacları yazda çiçək açanda, o çiçəklərdən qoparıb, yedinmi? Əminəm ki, yemisən. Amma yəqin mənimlə razılaşarsan ki, şaftalı çiçəkləri daha dadlı olur. İncə, şirini ilə acılığını eyni anda hiss elədiyin, doyumlu çiçəklər…
Bütün bunları xatırladıqca, səni düşünürəm, Kamo. Doğulub, böyüdüyün kəndin daşlarını əzbərə tanımağını, ağaclara dırmaşmağını, ilan, kərtənkələ öldürməyini, quş yuvası uçurmağını düşünürəm. Mən də çoxlu quş yuvaları tanıyırdım.
Bəzən tapdığım yuvalardan yumurtaları götürür, sığallayır, fəxrlə başqa uşaqlara göstərəndən sonra yerinə qoyurdum. O balaca, narın xallı, qabığı incədən incə yumurtalar necə kövrək idi?! Bəzən biri ovcumda qəfil sınır, günaha batdığımı anlayıb, için-için ağlayırdım. Əminəm ki, sən də belə eləmisən. Sən də yuva tarımısan, yumurta sındırmısan…
Sənin gecələr hansı yuxuları gördüyünü bilirəm. Bilirəm ki, hər səhər oyanıb, gözünü açan kimi nə düşünürsən?
Əl-üzünü yuyanda, köynəyini düymələyəndə, yol gedəndə, kitab oxuyanda, ağzındakı bir loxmanı aramla çeynəyəndə, həyatının bütün anlarında qəfildən, heç bir səbəbsiz yadına düşür kəndin. Bəzən hansısa bir qoxu, bir rəng, bir dad yadına salır kəndinin qoxusunu, rəngini, dadını…Xatirələr sənə əzab verir, yuxular sənə əzab verir, rənglər, dadlar, qoxular sənə əzab verir…
Sənin dövlətin məni, mənim dövlətim isə səni doğma kəndindən, uşaqlığından, bağlandığın, doğmalaşdığın yerlərdən uzaq saldı, Kamo. Biz iki düşmən dövlətin heç nədə günahı olmayan, ancaq öz doğma yerlərini bir daha görmək istəyən insanlarıyıq. Mən tarixçi deyiləm, Kamo, sənin doğulub, böyüdüyün Naxçıvanın, mənim doğulub, böyüdüyüm Cəbrayılın tarixən kimə, sizəmi, bizəmi aid olduğunu dəqiq deyə bilmərəm.
Mən bircə bunu bilirəm ki, tarix nə deyir, desin, onun dediklərinin bizim uşaqlığımıza dəxli yoxdur. Tarix sənin doğma kəndindəki xınalı daşların, mənim doğma kəndimdəki tut ağaclarının yanında gücsüzdür. Tarixin mənim yalın ayaqlarıma dolaşan ilanlara gücü çatmaz, Kamo. Tarix nə desə də, o xınalı daşlar tez-tez sənin yuxuna girəcək, tarix nə desə də, mən hərdən o ilanlardan biri yenə ayağıma dolaşıbmış kimi qəfil diksinəcəm, Kamo.
(Yazıdakı fikirlər müəllifin şəxsi mülahizələridir)
