Son 10 ildə Azərbaycanda müəllimlərin gəliri necə dəyişib?

Azərbaycanda 1 milyon 700 min nəfər muzdla çalışan, başqa deyimlə əmək müqaviləsinə görə aylıq maaş alan işçi var. Belə işçilər arasında say çoxluğu təhsil sektoru əməkdaşlarına məxsusdur. Muzdla çalışanların təxminən beş nəfərindən biri bu sektorda fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda özəlliklə qadınların məşğulluğu baxımından təhsil sektorunun böyük önəmi var. Maaş alan qadınların 36 faizi – təxminən hər üç qadından biri təhsil sektorunda çalışır.

Say olaraq ölkədə muzdla çalışanların ən böyük hissəsi təhsil sektorunda çalışsa da, əməkhaqqı baxımından bu üstünlük gözə çarpmır. Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına görə, bu ilin əvvəlində Azərbaycanın təhsil sektorunda orta aylıq əməkhaqqı cəmi 526 manat olub.

Cədvəl: 2012 və 2022-ci ildə iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə orta aylıq əməkhaqqı

Cədvəldən göründüyü kimi, 19 iqtisadi fəaliyyət növü arasında təhsil sektoru orta aylıq əməkhaqqına görə 17-cidir. Başqa sözlə, təhsil sektorundakı orta aylıq əməkhaqqı cəmi iki sektordan çoxdur, digər 16 istiqamətdənsə geri qalır. Hökumət rəsmiləri tez-tez təhsil sektorunda əməkhaqqı artımlarının digər sektorlarla müqayisədə yüksək olması ilə bağlı açıqlamalar verir. Di gəl, rəsmi rəqəmlər bu iddianın doğru olmadığını göstərir. Axı son 10 il ərzində təhsil sektorunda orta aylıq əməkhaqqı cəmi 86 faiz artıb. Bu göstərici ilə təhsil sektoru 19 iqtisadi fəaliyyət növü üzrə ən çox əməkhaqqı artımı qeydə alınan 15-ci fəaliyyət növüdür. Deməli, iqtisadi fəaliyyət növlərinin çoxunda əməkhaqqı artımı təhsil sektoruna nisbətdə daha yüksək olub. Hazırda təhsil sektorundakı orta aylıq əməkhaqqı ölkədəki minimum əməkhaqqını cəmi 1.7 dəfə qabaqlayır.

Buna da bax:

'Qul bazarı'nda işləməyə məcbur olan müəllim

Müəllim maaşları niyə aşağıdır?

Təhsil Nazirliyi müəllimlərin maaşının az olmasını dərs saatları ilə əlaqələndirir. Nazirliyin bildirdiyinə görə, Azərbaycanda indi 140 min müəllim var. Onların 11 mini həm də məktəb direktoru və ya direktor müavini kimi inzibati vəzifələrdə çalışır. Yerdə qalan 129 min müəllimdən 4 min 439 nəfərinin - bütün müəllimlərin təxminən 4 faizinin həftəlik dərs yükü 6 saatdan azdır. Dərs saatlarının bu qədər az olması, təbii ki, həmin müəllimlərin maaşının da cüzi olmasına gətirib çıxarır. Nazirliyin açıqlamasına görə, həftəlik dərs yükü 6 saatadək olan 4 mindən çox müəllimin orta aylıq maaşı cəmi 150 manatdır.

Həftəlik dərs yükü 6-12 saat arası dəyişən müəllimlərin də sayı yetərincə çoxdur. Təhsil Nazirliyinin açıqlamasına görə, ölkədəki müəllimlərin 14 faizinin - 18 min 530 müəllimin dərs yükü 6-12 saat arasında dəyişir. Bu qrupa daxil müəllimlərin vergilər çıxılmadan əldə etdikləri orta əməkhaqqı, az qala, minimum maaş səviyyəsində - 310 manatdır.

Buna da bax:

Məmurlar niyə müəllim və həkimlərdən çox maaş alır? Sosial ədalət varmı?

31 min 116 müəllimin - bütün müəllimlərin təxminən 24 faizinin həftəlik dərs yükü 12-18 saat arasında dəyişir. Bu qrupa daxil olan orta məktəb müəllimlərinin orta aylıq maaşı 535 manatdır. Müəllimlər arasında dərs yükü baxımından ən böyük qrup həftədə 18-24 saat dərsi olanlardır. Sonuncu dərs ilində 40 min 209 müəllimin həftəlik dərs yükü məhz bu aralıqdadır. Bu, məktəblərdəki bütün müəllimlərin 31 faizi deməkdir. Həmin qrupdakı müəllimlərin orta aylıq maaşı 755 manatdır.

Ən çox dərs yükünə - həftədə 24 saatdan çox dərs yükünə malik müəllimlərin sayı isə 34 min 382 nəfərdir. Belə müəllimlər ölkədəki bütün müəllimlərin 27 faizidir. Deməli, Azərbaycanda təxminən hər dörd müəllimdən cəmi birinin həftəlik dərs yükü 24 saatdan çoxdur. Bu qrupa daxil müəllimlərin orta aylıq maaşı 1 min 100 manatdır.

Azərbaycan müəllimləri MDB məkanında ən az maaş alanlar arasındadır

Cədvəl: Keçmiş sovet respublikalarında təhsil sektorunda orta aylıq əməkhaqqı

Cədvəldən göründüyü kimi, Azərbaycanda təhsil sektorunda qeydə alınan orta aylıq əməkhaqqı məbləği keçmiş sovet ölkələri arasında da ən sonlardadır. Estoniya və Litva kimi ölkələrdə fəaliyyət göstərən təhsil işçilərinin orta maaşı azərbaycanlı həmkarları ilə müqayisədə, az qala, beş dəfə yüksəkdir. Rusiyalı müəllimlərsə Azərbaycana nisbətən iki dəfə çox gəlir əldə edir. Güney Qafqaz ölkələrində - Gürcüstan və Ermənistanda da təhsil sektorunda qeydə alınan orta aylıq əməkhaqqı Azərbaycanla müqayisədə daha yüksəkdir.