Keçən ilin iyulunda Azərbaycanda "Dərman preparatları haqqında" Qanuna dəyişikliklər edildi. O vaxt bildirilmişdi ki, həmin dəyişikliklər qiymətlərin optimallaşdırılmasına, keyfiyyətsiz dərmanların qarşısının alınmasına xidmət edəcək.
"Qiyməti dəhşət baha dedilər..."
Lakin son zamanlar ölkədə dərmanların qiymətinin daha da artması, bəzi dərmanların heç tapılmamaması, əvəzləyicilərin isə iki-üç dəfə baha olması ilə bağlı şikayətlər eşidilir. Bakıda yaşayan Nazilə Məmmədova (ad şərtidir) "Turan"a bildirib ki, apteklərdə bir il əvvəl damaq və ağız boşluğu üçün 8-10 manata satılan məhlul tapılmır: "Onu axtarıb apteklərdən birində tapdım. Qiyməti isə dəhşət baha dedilər – 24 manat. Mən təqaüdçü adamam, ona görə 24 manat verə bilmərəm".
Ötən il Tarif Şurası dərman qiymətlərinin yuxarı həddini müəyyənləşdirmişdi. Bildirilmişdi ki, bu, qiymətlərin enməsinə səbəb olacaq.
Nazirlər Kabinetinin 2023-cü il üzrə hesabatında bildirilir ki, ən çox satılan 105 dərman vasitəsi üzrə apteklərdə monitorinqlər aparılıb. Əlavə olunduğuna görə, dərman vasitələrinin idxalı, topdan və pərakəndə satışı sahəsində yüksək bazar payına malik olan şirkətlərdən toplanılmış məlumatlar əsasında müvafiq təhlillər aparılaraq təkliflər hazırlanıb. Hələlik, təkliflərin detalları açıqlanmayıb.
Dərman idxalı azalıb
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ilin yanvarında ölkədə 2.4 milyon manatlıq dərman istehsal edilib. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əczaçılıq məhsullarının istehsalı 1.5 milyon manat və ya 2.8 dəfə artıb. Lakin daxili istehsal tələbatın çox kiçik bir hissəsini təmin edir. 2023-cü ilin yanvar-dekabrında Azərbaycana 560 milyon 837 min dollar dəyərində 26 min 45 ton əczaçılıq məhsulları idxal edilib.
Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2022-ci illə müqayisədə dərman idxalı dəyər ifadəsi ilə 92 milyon 99 min dollar (14.1 faiz), miqdar ifadəsi ilə 428 ton (1.6 faiz) azalıb.
Keyfiyyət necə yoxlanır?
Keyfiyyətə gəlincə, Səhiyyə Nazirliyinin Analitik Ekspertiza Mərkəzindən "Turan"a bildirilib ki, bu məsələyə daim nəzarət edilir: "Azərbaycana daxil olan hər bir dərman vasitəsinin nümunələri götürülür və həmin nümunələrin parametrləri Mərkəzin ixtisaslaşmış laboratoriyası tərəfindən yoxlanılır".
"Sahibkarlar daha çox satılan dərmanları gətirir"
Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin üzvü Məlahət İbrahimqızı düşünür ki, "Dərman vasitələri haqqında" Qanuna edilən dəyişikliklərdən sonra ölkədə dərman təchizatında vəziyyət müsbətə doğru dəyişib.
"Dünyanın heç bir yerində dərmanları ölkəyə dövlət gətirmir. Sərf etmir deyə, tələbat az olan dərmanları sahibkarlar ya gətirmir, ya da az gətirir. Məhz ona görə bəzi dərmanlar tapılmır", - o, "Turan"a bildirib.
Amma deputatın sözlərinə görə, neqativ hallara da rast gəlinir: "Ən mükəmməl qanun qəbul olunsa da, bu olacaq. Fürsətçilər hər zaman olub, onlar da çalışır ki, dərmanları iki-üç dəfə baha satsın".
M.İbrahimqızı hesab edir ki, bu halların azalması üçün mütləq ictimai nəzarət olmalıdır: "Jurnalistlər, qeyri-hökumət təşkilatları bu halları araşdırıb ictimailəşdirməlidir ki, fürsətçilərə qarşı müvafiq addımlar atılsın".
"Sağlam rəqabət yoxdur"
Həkim-radioloq Aydın Əliyev isə AzadlıqRadiosuna bildirib ki, qanuna dəyişiklərdən sonra dərmanların qiymət və keyfiyyəti baxımından müsbət dəyişikliklər hiss olunacaq qədər deyil: "Yenə də dərman preparatları baha satılır, yenə də keyfiyyətdən şikayətlər var. Ölkəyə dərmanları idxal edənlərin əksəriyyəti monopolistdir və burada sağlam rəqabət yoxdur".
Ekspertin fikrincə, iş adamlarına şərait yaradılmalıdır ki, onlar dərman zavodları ilə əlaqə qurub məhsulları daha ucuz qiymətə ölkəyə gətirsinlər: "Bunun üçün azad rəqabət lazımdır. Təəssüf ki, biz bunu görmürük".
Onun sözlərinə görə, keyfiyyətə də ciddi nəzarət olunmalıdır: "Dərmanların hamısının qablanmanın üstündə yazılan tərkiblə uyğun gəlib-gəlmədiyi laboratoriya şəraitində yoxlanmalıdır. Yalnız ondan sonra onun satışına icazə verilməlidir. Növbəti etapda isə depolarda və apteklərdə dərmanların saxlanmasına ciddi nəzarət edilməlidir. Saxlanma şəraiti standartlara uyğun olmasa, bu, dərmanların keyfiyyətinə təsir edə bilər".
Mövzu ilə bağlı dərman idxalı ilə məşğul olan şirkətlərlə danışmaq mümkün olmayıb.
