Beş il öncə Azərbaycanda dövlət borcunun yönəldilməsinə dair orta və uzunmüddətli Strategiya təsdiqlənib. Həmin strategiya dövlət borcunun 2022–2025-ci illərdə idarə edilməsini nəzərdə tutur. Strategiyaya görə, Azərbaycanda 2025-ci ilin sonunadək dövlət borcunun ümumi daxili məhsula (ÜDM) nisbəti 20 faizi aşmamalı idi, ancaq, görünür, hökumət bu hədəfini gerçəkləşdirə bilməyəcək.
Avqustun 4-də Prezident İlham Əliyev "Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiyanın 2022–2025-ci illər üzrə yenilənməsi çərçivəsi"ndə dəyişiklikləri təsdiqləyib. Bu dəyişikliyə görə, sözügedən illərdə dövlət borcunun ÜDM-ə nisbətinin yuxarı həddi 2025-ci ilin sonunadək 30 faizi üstələməməlidir. Dəyişikliyədək bu hədd 20 faiz idi. Deməli, bu dəyişiklik hökumətə dövlət borcu məbləğinin ÜDM-ə nisbətini 20 faizdən 30 faizədək artırmağa, başqa sözlə, ÜDM barədə proqnozlara uyğun olaraq, 50 faizədək daha çox borclanmağa imkan verəcək.
Strategiyadakı digər dəyişikliyə əsasən, 2026-cı ilədək Azərbaycanın xarici dövlət borcu 10 milyard ABŞ dollarını keçməməlidir. Öncəki versiyada xarici borcun məbləği konkret məbləğlə ifadə edilməmiş, əvəzində hökumət xarici borcun ÜDM-ə nisbətinin 15 faizi üstələməməsini hədəf götürmüşdü.
Dövlət borcu ilə bağlı durum necədir?
Maliyyə Nazirliyinin məlumatına görə, 30 iyun 2023-cü il tarixinə Azərbaycanın dövlət borcu 16 milyard 161 milyon manat və ya cari ilə proqnozlaşdırılan ÜDM-in 14.5 faizi səviyyəsində qiymətləndirilib. Xarici borc 6 milyard 577 milyon dollar və ya ÜDM-in 10 faizi olacaq. Daxili dövlət borcu isə 4 milyard 970 milyon manat və ya ÜDM-in 4.5 faizini aşmayacaq.
Maliyyə Nazirliyinin proqnozlarına görə, 2023-cü ilin yekunları üzrə ölkənin dövlət borcu 17 milyard 536 milyon manatadək (indiki məzənnə ilə 10 milyard 315 milyon dollaradək) artacaq. 2024-cü il yanvarın 1-nə isə xarici borc 6 milyard 381 milyon dollar və ya 10 milyard 847 milyon manat, daxili borcsa 6 milyard 689 milyon manat olacaq.
Son illər Azərbaycanda xarici dövlət borcunun azalması, ölkəiçi borclarınsa artması gözə çarpır. Bu trend 2023-cü ildə də davam etməkdədir. Bu ilin ilk yarısında Azərbaycanın xarici borcu 116 milyon dollar azalıb. Əvəzində, eyni müddətdə ölkənin daxili borcları 782 milyon manat (460 milyon dollar) artıb. Daxili borcun artımı xarici borcdakı azalmanı üstələdiyindən toplam dövlət borcunun məbləği 344 milyon dollar çoxalıb.
Limitlər niyə artırıldı?
Rəqəmlərdən göründüyü kimi, dövlət borcunun indiki durumu hökumətin proqnozlarına uyğun səviyyədədir. Görünür, bu durumda hökumətin dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti ilə bağlı hədəflərini dəyişməsi qarşıdakı iki ildə öncədən planlanandan daha çox borclanma olacağı ilə bağlıdır.
Bu ilin martında Prezident İlham Əliyev Almaniyada həmin ölkənin iş adamları ilə görüşündə yeni borclanmanın anonsunu vermişdi. O qeyd etmişdi ki, Azərbaycan borclanma strategiyasına yenidən başlamaq üzrədir: "Biz artıq Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və bir neçə başqa beynəlxalq maliyyə institutu ilə ilkin məsləhətləşmələrə başlamışıq. Lakin infrastruktur layihələri, yol tikintisi, dəmir yolu və sair üçün borc aldığımız əvvəlki illərdən fərqli olaraq, indi öz şirkətlərimizin və sənaye sektorumuzun imkanları artdığından bizim artıq bunun üçün vəsaitə ehtiyacımız yoxdur. Biz nisbətən bu yaxınlarda qəbul edilmiş 2030-cu il strategiyasına əsasən, ölkəmizin qarşısında duran strateji hədəflərimiz üçün borc alacağıq və bu strategiyanın həyata keçirilməsi üçün toplayacağımız minimal məbləğ 40-50 milyard ABŞ dolları olacaq. Başqa sözlə, texnoloji keçidlə əlaqəli məsələlərlə bağlı borc almağa davam edəcəyik, eyni zamanda, gələcək iqtisadi planlarımızı əsas etibarilə öz ehtiyatlarımıza əsaslanaraq quracağıq".
